Voor gemeenten en regio’s is het een zeer bruikbaar instrument nu hun warmtevisies aan meer verdieping toe zijn.

We schrijven het jaar 2018. Het Rijk komt met het Programma Aardgasvrije Wijken. Landelijk worden hierbij 27 wijken als ‘proeftuin’ aangewezen. Naar aanleiding hiervan bespreekt Provinciale Staten wat er in Noord-Brabant op dit vlak zoal mogelijk is. Het besluit valt om de afvallers van de landelijke ronde een tweede kans te geven. Ook klinkt de roep om het opzetten van een warmtebronnenregister.

Op dat gebied was er destijds nog erg weinig. “De best beschikbare bron was de klimaatmonitor van het Rijk. De wens bestond om op regionaal niveau informatie over de warmtetransitie te kunnen delen met alle Brabantse gemeenten. De provincie heeft daarom in 2019 het voortouw genomen bij het instellen van een Brabants Warmtebronnenregister”, weet Maarten Diependaal, bij de provincie beleidsmedewerker Warmtetransitie.

Maarten Diependaal, beleidsmedewerker Warmtetransitie bij provincie Noord-Brabant

Belangrijke informatie

Het register brengt huidige en potentiële warmtebronnen in beeld. Ook de warmtevraag wordt met verschillende kaarten inzichtelijk gemaakt. Bijvoorbeeld door warmteprofielen die laten zien welke temperatuurniveaus passen bij de woningen in een wijk.

Als je daar de infrastructuurkaarten overheen legt, ontstaat een mooi beeld dat helpt bij het maken van businesscases en het doen van haalbaarheidsonderzoeken. Waar zitten bronnen van warmte en welke huizen wil je daarop aansluiten? Hoe ga je de afstand tussen bron en gebruiker overbruggen?

Met kaarten wegen naar warmtetransitie vinden

Eerst is het register gevuld met een verzameling van bestaande, openbare gegevens. Gepoogd is ook om deze op een eenduidige manier weer te geven, maar dat bleek onbegonnen werk; de wijze waarop overheden en bedrijven hun data registeren, wijkt namelijk nogal van elkaar af. “Bovendien gaat bij standaardisatie informatie verloren”, weet Iris Bögels, projectleider van het Warmtebronnenregister.

Door ook onderzoeksresultaten van provinciale en regionale studies toe te voegen aan het register, bestaat dit intussen uit een grote hoeveelheid kaarten (GIS-applicaties). Die beslaan allerlei thema’s rondom de warmtetransitie: bio- en bodemenergie, restwarmte, warmtevraag en infrastructuur. Maar ook geothermie (warmte uit de diepere ondergrond), aquathermie (uit water) en zonthermie (uit zonlicht).

Om te onderzoeken waar precies de behoefte van de gebruikers zit, heeft de provincie toentertijd contact gelegd met gemeenten en de vier Brabantse RES-regio’s (Regionale Energiestrategie), herinnert Bögels zich. “Nu merken we dat organisaties – ook waterschappen zijn aangehaakt – naar óns toe komen om te sparren over hun ideeën en initiatieven. Goed dat dit gebeurt, want dáárvoor is het register uiteindelijk opgezet.”

Iris Bögels, projectleider Warmtebronnenregister bij provincie Noord-Brabant

TVW-viewer: lokaal keuzes in beeld

Gemeenten moeten sinds vorig jaar beschikken over een Transitievisie Warmte (TVW). Om daar inzicht in te krijgen en in de keuzes die op lokaal niveau worden gemaakt, is in het Brabantse Warmtebronnenregister een speciale TVW-viewer gemaakt waarin ze allemaal zijn te lezen.

Interessant aan de TVW-viewer is dat de kaarten ook input geven voor de discussie of een warmtebron een lokale of juist regionale aanpak behoeft. Deze discussie is nodig voor de volgende stap in de verdieping van de TVW’s van gemeenten en de Regionale Structuur Warmte van de RES-regio’s.

De TVW-viewer is ontwikkeld door het Expertiseteam Warmte. Dat team werkt momenteel aan zijn laatste opdracht: een studie naar logische koppelingen tussen een bepaalde warmtebron en (woon)wijk. 

Hoe gaat het verder?

Stapsgewijs staat er nu een stevig Warmtebronnenregister met datasets die regelmatig worden geraadpleegd. Het voorbije jaar is dat volgens Bögels gemiddeld vijftien keer per dag gedaan. “In de TVW’s van gemeenten en de Regionale Structuur Warmte van de RES-regio’s zie je dat onze informatie is gebruikt.”

De projectleider geeft aan dat de provincie eraan blijft werken om data visueel te maken in het Warmtebronnenregister. “Het verzamelen van data is waardevol, maar ze spreken niet tot de verbeelding in de kolommen van een Excel-bestand. Pas als je ze op een kaart zet, gaat het over iemands huis, buurt of wijk. Dat levert een heel ander gesprek op. Daardoor gaat het leven.”

Wie informatie wil over de ondersteuning door de provincie bij de warmtetransitie, kan mailen naar warmtetransitie@brabant.nl

Doorontwikkeling van het Warmtebronnenregister

Gevraagd naar bijzondere projecten die voortkomen uit het Brabants Warmtebronnenregister, noemt projectleider Iris Bögels allereerst de inventarisatie onder ondernemers om meer zicht te krijgen op de reële potentie van restwarmte. “We stuurden een enquête naar Brabantse bedrijven met een theoretische restwarmtepotentie van meer dan 10 TJ/jaar. Daar kregen we 110 reacties op. Dat was onverwacht veel en is waardevolle, unieke informatie.”

En samen met de Brabantse waterschappen is een aquathermieviewer opgezet. “Deze viewer is een verdieping op bestaande informatie over de potentie van water als warmtebron, aangezien de waterschappen nu aangeven welke wateren zij als meest veelbelovend zien. Een ingebouwde analysetool geeft vervolgens informatie over de kansrijkheid van een aquathermieproject in een gebied.” Volgens Bögels wordt de aquathermieviewer deze maand gelanceerd.