Wat is aquathermie?
Aquathermie is het verwarmen en koelen van gebouwen door het gebruik van warmte- en koude uit oppervlaktewater (Thermische Energie uit Oppervlaktewater TEO), afvalwater (TEA) of drinkwater (TED). Er is een warmtenet nodig dat koud, lauw of warm water naar de gebouwen transporteert. Nu dat duidelijker is: door naar Frank.
Frank, waarom een schoolgebouw?
‘Een gebouw duurzaam verwarmen, dat is top of mind van velen van ons tijdens deze warmtetransitie. Voor dit TEO-project zochten we vooral naar een installatie-arm gebouw. We zagen potentie in het Merletcollege omdat het direct achter de Maas ligt, ideaal voor TEO-installatie.’
Maaswater gebruiken voor de voor de opwekking van verwarming en koeling, dus.
‘Check. In de winter onttrekken we warmte aan het Maaswater, in de zomer gebruiken we dat water voor koeling van de installatie.’
Dat klinkt alsof het zonder slag of stoot ging
‘Dat klinkt misschien zo, alleen daar gaat veel testen, denkwerk en overleg aan vooraf.’
Voorbeeld?
‘We hebben weleens geprobeerd om oppervlaktewater te gebruiken als energieoverdrager, maar meestal is het water daar te warm voor. Een risico bij veel TEO-projecten is dat het oppervlaktewater een temperatuur niet kan vasthouden en daardoor teveel opwarmt of afkoelt.’
En wat maakt dit project zo uniek?
‘Hier lukte het nou juist wel. Het verwarmen van een schoolgebouw is een stuk minder vermogensintensief dan bijvoorbeeld een energiecentrale. Vandaar dat er bij dit project geen sprake was van opwarming.’
Groen licht voor het toepassen van aquathermie, zou ik zeggen!
‘Belangrijk is dat je zorgvuldig te werk gaat. Vanaf de start van het project voorzagen we een aantal haken en ogen. Ten eerste moest de installatie op de dijk liggen, en demontabel zijn om een dijkophoging mogelijk te maken. Het gevolg is dat het college een tijdje zonder energie kwam te zitten. Verder moest men ook gewoon over de dijk kunnen rijden. Dus moest de installatie voor een deel in de dijk worden gelegd.’
Nu moet ik toch de Nederlander uithangen en (sorry dat ik het vraag) maar: wat kost zoiets?
‘Ha! Terechte vraag. Nou, ik kan je vertellen dat alles bij elkaar opgeteld een zéér kostbare zaak zou worden. Daarom is in overleg met het waterschap besloten een zogenaamde “gestuurde boring” toe te passen om zo het leidingwerk onder de dijk aan te brengen. Dat scheelde ontzettend in de kosten.’
Wat is volgens jou een vereiste om van dit soort projecten een succes te maken?
‘Weet welke partijen je nodig hebt, blijf met hen in gesprek en wees zorgvuldig in je aanpak. In dit hele project was bijvoorbeeld het waterschap een hoofdrolspeler. Hun contacten en expertise waren enorm waardevol. Maar ook de gemeente op tijd betrekken is cruciaal. Zij moeten vanaf begin duidelijk hebben wie in welke fase betrokken is bij het project, zowel vanuit een informerende-, uitvoerende- of controlerende rol. De gemeente is bovendien een voor betrokken bedrijven. Als zij goed communiceren met het waterschap, kan het ingenieursbureau aan de slag gaan met het vooronderzoek en de verdere uitwerking. Zo benut je elkaars krachten en doet iedereen waar hij of zij goed in is.
Klinkt logisch. Hoe waren de kaarten geschud bij het Merletcollege?
In het geval van het Merletcollege was de gemeente eigenaar van het terrein waarop de school lag, Waterschap Aa en de Maas eigenaar van de dijk, en was Rijkswaterstaat ‘eigenaar’ van de Maas. Dit scherp hebben, zorgt voor een daadkrachtige aanpak.’
Kan je in dit aquathermieproject jouw aanpak duiden?
‘Natuurlijk. Wat wil je precies weten?’
Nou, kan je ons stap voor stap meenemen?
‘Stap 1. Starten met een haalbaarheidsonderzoek
Uit dit onderzoek kregen we een beeld wat de energiekosten en opbrengsten zouden zijn.’
Stap 2. Starten met een onderzoek naar het Maaswater
We deden dit onderzoek samen met het waterschap Aa en Maas. Zij hebben ook de randvoorwaarden van de boring onder de dijk aangegeven. Hiervoor was veel overleg nodig tussen ingenieursbureau Tauw en het waterschap, onder begeleiding van Nelissen. Het waterschap hielp bij verkrijgen van de vergunningen van Rijkswaterstaat.
Stap 3. Inlassen van een evaluatieperiode
De overlegperiode met bijvoorbeeld het waterschap duurde ongeveer 6 maanden.
Stap 4. Het installeren van de aquathermie-installatie
Het bouwen van de aquathermie-installatie voor de school duurde zo’n 10 maanden, het bouwen van de installatie aan de Maas 4 maanden. Reken daarbij inregelperiode van de school. Dat duurde ongeveer een jaar. In dat jaar observeerden we hoe de installatie zich in alle seizoenen gedroeg.’
Dat klinkt inderdaad als een gedegen aanpak Frank. Wat zijn de resultaten?
‘Je moet je voorstellen dat de leerlingen op het Merletcollege zelf een enorme warmtebron vormen. Daardoor is er bijna het hele jaar een koudevraag. Dat is al vanaf een buitentemperatuur vanaf 5 à 7 °C. In de herfst en lente kan er direct met water uit de Maas gekoeld worden, in de zomer schakelt ook de warmtepomp bij om te voldoen aan de koudevraag. Vergeleken met alleen een luchtwarmtepomp is de school 30-40% zuiniger. De investeringen hiervoor verdient de school dan ook snel genoeg terug.
Zuinig! Daar gaat mijn hart sneller van kloppen. Waar ben je zelf trots op bij dit project?
'De installatie functioneerde exact zoals we verwachten. De inregelperiode van een jaar was genoeg om de kinderziektes eruit te halen. Het volautomatische systeem heeft weinig onderhoud nodig. Dat is natuurlijk goed voor onze werkdruk. Wat het voor mij echt uniek maakt is dat dit project nagebootst en opgeschaald kan worden. Als wij hiermee een inspiratie voor anderen zijn, is dat natuurlijk fantastisch!’
Voor de kenners: hier de specificaties van het TEO-systeem
|
aspect
|
verwarmen
|
Koelen
|
|
Thermisch vermogen TEO
|
475 kW
|
465 kW
|
|
Jaarlijkse energievraag
|
980 GJ per jaar
|
685 GJ per jaar
|
|
Capaciteit bronleiding
|
76 m3/h; diameter 250mm
|
|
Gerealiseerde CO2-reductie
|
21.000 kg vermeden CO2 per jaar
|
Meer technische informatie over het project lees je op de website auquathermie.nl
Zelf aan de slag om aquathermie in jouw gemeente te realiseren?
Dat stimuleren we natuurlijk graag. Daarom hier alvast 4 handige tools en tips.
1. Check de explainer video 'Aquathermie potentieviewer' van WarmingUp
Deze laat zien welke potentiële projecten er in uw gemeente liggen. Ook vindt u hier een webinar die u precies uitlegt aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden hoe de viewer werkt.
Bekijk de video potentieviewer
2. Bekijk de kennissessie Aquathermie terug
‘Hoe werk je een concept aquathermieproject uit tot een haalbare en werkende warmteoplossing?’ Die vraag stond centraal tijdens de kennissessie. Een sessie bomvol tips, tricks, expertise en evaluatie op bestaande projecten.
Bekijk de sessie terug
3. Maak gebruik van het netwerk van het Expertiseteam Warmte Noord-Brabant
Het ETW koppelt je graag aan partijen die je verder helpen bij voorbeeld het indien van aanvragen. Of als je zelf aspiraties heeft om aquathermie project op te zetten.
Maak kennis met het team
4. Laat een quickscan uitvoeren
Frank gaf 14 bedrijven die een quickscan voor aquathermieprojecten kunnen uitvoeren