Juni 2022: netbeheerder Enexis maakt bekend dat bedrijven in Brabant en Limburg die willen uitbreiden, of zich daar willen vestigen, voorlopig geen aansluiting op het elektriciteitsnet kunnen krijgen. In het kantoor van Marco van Geel,directeur van de VGI Groep in Hapert, gaan op dat moment de alarmbellen rinkelen. 

Zijn bedrijf op het Kempisch Bedrijvenpark (KBP), dat roestvrijstalen machines en onderdelen maakt, hééft uitbreidingsplannen. En niet alleen dat, op het bestaande gebouw liggen 2225 zonnepanelen. De stroom die VGI opwekt, kan niet worden teruggeleverd aan het net. 

Ook wethouder Hetty van der Hamsvoort van de gemeente Bladel ziet dat gebeuren. “Samen met de drie andere Kempengemeenten Reusel-De Mierden, Eersel en Bergeijk hebben wij een prachtig bedrijvenpark gerealiseerd in Hapert. Wij vragen de ondernemers daar om zoveel mogelijk duurzaamheidsmaatregelen te treffen. Dan is het natuurlijk erg dubbel als zij daarvoor geen energieaansluiting kunnen krijgen.” 

Haar gemeente is door die ontwikkeling versneld gaan nadenken over het bieden van een concrete, innovatieveoplossing. Die werd gevonden in het plan om van het KBP een energiehub te maken. 

Collectief gebruik 

Een energiehub is een lokale samenwerking tussen meerdere partijen op het gebied van energie. Als collectief stemmen zij energieopwek, -opslag en -verbruik op elkaar af. Het begon allemaal met een verzoek van het Rijk aan provincies om na te denken over een soort verzamel-, productie- en overslagpunten van energie, weet Marc van de Ven van de provincie Noord-Brabant. 
 
“In de loop van dat traject kwam er een omkering naar zelfvoorzienende bedrijventerreinen, die zelf zoveel energie als mogelijk opwekken en gebruiken”, zegt de projectmanager in energie en ruimtelijke ontwikkeling. “Pas als bedrijven tekortkomen, halen ze stroom uit een wind- of zonnepark in de buurt, of van het elektriciteitsnet. Per saldo wordt dat net dan veel minder belast.” 
 
Energiehubs worden gezien als een toekomstige schakel in een sterk en betrouwbaar energiesysteem. “Als overheid zijn we op zoek naar wegen om hierbij te helpen. Dat kan in de vorm van technische oplossingen, contractuele afspraken, bestuurlijke maatregelen en wellicht financiële ondersteuning”, zo duidt Van de Ven de betrokkenheid van de provincie.  

Van de nood een deugd maken 

In Brabant is nog geen functionerende energiehub, maar dat duurt niet lang meer. In Hapert besloot Marco van Geel om van de nood een deugd te maken en er een op het KBP te gaan realiseren, samen met een vijftal collega-bedrijven waaronder VDL. 
 
Als voorzitter van het parkmanagement wist hij bijna alle dertig ondernemers op het bedrijvenpark, de gemeente, Enexis en Brainport Development in dit initiatief mee te krijgen. Behalve door Enexis wordt de energie geleverd door zonnepanelen op daken van bedrijven, vanuit batterijpakketten op het terrein en wellicht door een windturbine op een van de twee geplande windparken in de buurt. 

Omgaan met netcongestie 

Aan welke voorwaarden moet een bedrijventerrein voldoen om er een energiehub van te maken? ‘De wil om samen te werken!’, roepen Van der Hamsvoort en Van de Ven in koor. “Juist dat maakt ons project zo sterk”, stelt de wethouder(voor onder meer energietransitie, economie en innovatie). “Dat overheid en ondernemers elkaar zo mooi weten te vinden.” 

Zo heeft Bladel percelen op het KBP aangekocht voor het maatschappelijk belang. Op deze percelen is volgens Van der Hamsvoort ruimte vrijgehouden met het oog op de energiehub. Zo is er plek voor een set batterijen en eventueel een noodaggregaat. Mochten batterijen, zonne- en windenergie op sommige momenten niet gegarandeerd zijn, dan is er een aggregaat om dit op te vangen. 
 
Samenwerking is volgens provinciaal projectmanager Van de Ven eveneens noodzakelijk met het oog op de kosten. Bedrijven dienen extra te investeren in de benodigde infrastructuur. Dat is natuurlijk het goedkoopst als ze op hetbedrijventerrein allemaal meedoen. “Maar dan moet iedereen er ook voordeel bij hebben.”  

‘Ruimte voor batterij’ 

Een tweede voorwaarde in zijn ogen is het kunnen plaatsen van een batterij op het bedrijventerrein voor de opslag van (zonne-)energie. Die wordt gebruikt op dagen dat de zon niet schijnt. “Daarvoor heb je substantieel ruimte nodig. Net als voor een gemeenschappelijk laadplein voor elektrisch vrachtvervoer. Het zijn vraagstukken waar de gemeente en bedrijven zich mee bezig houden, maar die ten koste gaan van ruimte voor nieuwvestiging van een bedrijf.” 

Van de Ven is ervan overtuigd dat het gaat lukken om energiehubs te maken op bedrijventerreinen. Daarvan heeft Brabant er 600 en hij snapt dat dit niet overal kan. Maar op plekken waar de wil om samen te werken groot is én de ruimte voor ‘zon op dak’ optimaal wordt benut, is zo’n initiatief kansrijk. En zelfvoorzienendheid is geen doel op zich.Het gaat erom dat een bedrijventerrein optimaal zelf energie opwekt en alleen voor tekorten energie van het net gebruikt.  
 
Ook nu netbeheerders op de rem trappen wat betreft nieuwe of grotere aansluitingen? Van de Ven: “Ja. Mits we de energieopslag goed geregeld krijgen en de snelheid te reguleren is. Als ze morgen op een bedrijventerrein allemaal beslissen om deze stap te zetten, ja, dan is het stopcontact van Enexis gewoon te klein. Maar als we de ontwikkelingen op een terrein zodanig kunnen faseren dat er een balans ontstaat, kom je ver.” 

Proefproject 

Netbeheerders moeten ondertussen vol inzetten op uitbreiding van hun infrastructuur en gaan dat ook doen. “Wat in het traject op het KBP meezat was het feit dat Enexis de noodzaak zag en ons heeft aangemerkt als een van zijn drie landelijke pilotprojecten”, zegt een trotse wethouder Van der Hamsvoort. De netbeheerder verwacht namelijk dat hiermee het netwerk kan worden ontlast. 

De intentie is om dit voorjaar met de energiehub in Hapert te starten. Ook de provincie is daarbij betrokken. Van de Ven schat in dat het KBP zomaar eens de eerste Brabantse energiehub kan worden. 

Het starten van energiehubs kan volgens hem in een stroomversnelling komen. “Het Rijk denkt erover financiële middelen beschikbaar te stellen aan de provincie om zogenoemde hubregisseurs aan te stellen; mensen die een aantal energiehubs onder hun hoede nemen. Dat is een mooie ontwikkeling.”